مسعود سخایی‌پور، LJI Reporter – ونکوور
یکشنبه، ۸ ژانویهٔ ۲۰۲۳، مراسم سومین سالگرد سرنگونی پرواز پی‌اس۷۵۲ در مِرِدیَن آرت سنتر در شهر تورنتو برگزار شد. در این مراسم علاوه بر جمع بزرگی از فعالان سیاسی-اجتماعی جامعهٔ ایرانی و تعدادی از خانواده‌های جانباختگان، شخصیت‌های سیاسی مهمی همچون جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، ملانی جولی، وزیر امور خارجهٔ کانادا، رالف گودِیل، کمیسر عالی کانادا در بریتانیا و مشاور ویژهٔ نخست‌وزیر کانادا در پروندهٔ سرنگونی پرواز پی‌اس۷۵۲، پیِر پوئلیِور، رهبر حزب محافظه‌کار کانادا، جان توری، شهردار تورنتو، عمر الغبرا، وزیر راه‌وترابری کانادا، مارکو مندیچینو، وزیر ایمنی عمومی کانادا، شان فرِیزِر، وزیر مهاجرت، پناهندگان و شهروندی کانادا، یولیا کُوالیوْ، سفیر اوکراین در کانادا، پیام اخوان، وکیل بین‌المللی، عضو دیوان دائمی داوری در لاهه و استاد دانشگاه مک‌گیل مونترآل، و نمایندگانی از مجلس استان انتاریو و مجلس فدرال ازجمله مایکل پارسا و علی احساسی نیز حضور داشتند.
شایان ذکر است این اولین باری بود که مراسم سالگرد سرنگونی پرواز پی‌اس۷۵۲ با حضور فیزیکی دعوت‌شدگان در این برنامه برگزار شد. مراسم سالگرد دو سال گذشته به‌دلیل همه‌گیری کووید به‌صورت محدود و با شرکت خانواده‌های جانباختگان برگزار شده بود.
این مراسم علاوه بر سخنرانی‌ها، شامل بخش‌های مختلفی بود ازجمله مروری بر فاجعهٔ سرنگونی هواپیما، واکنش‌های جمهوری اسلامی و تشکیل و تلاش‌های انجمن خانواده‌های جانباختگان، خواندن نام جانباختگان پرواز از سوی تعدادی از خانواده‌‌هایشان، پخش بخش‌هایی از مراسم سالگرد در ایران، چند اجرای هنری ازجمله اجرای انگلیسی ترانهٔ «برای…» توسط رعنا منصور، و خواندن نام کودکانی که در چهار ماه گذشته در ایران کشته شده‌اند. در این گزارش به‌دلیل محدودیت فضا روی نکات مهم سخنرانی حامد اسماعیلیون، سخنگوی انجمن خانواده‌ها، جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، ملانی جولی، وزیر امور خارجهٔ کانادا، و پیِر پوئلیِور، رهبر حزب محافظه‌کار کانادا، تمرکز شده است.
حامد اسماعیلیون سخنانش را با یاد محمدمهدی کرمی و محمد حسینی که یک روز قبل از سالگرد سرنگونی پرواز پی‌اس۷۵۲ اعدام شدند، و نیز با یاد مهدی محمودیان، بهاره هدایت و دیگرانی که تنها به‌خاطر شمع روشن‌کردن برای پی‌اس۷۵۲ در زندان‌اند، آغاز کرد. وی در آغاز سخنانش با مروری بر دروغ‌ها و انکارهای جمهوری اسلامی دربارهٔ موضوع سرنگونی هواپیما، محاکمه‌های نمایشی‌اش، سکوت سازمان‌های بین‌المللی‌ای مانند ایکائو در برابر این جنایت و اینکه چگونه سه سال همچون عمری بر همهٔ خانواده‌ها گذشته است، گفت: «سه سال طول کشید تا همه بفهمند جمهوری اسلامی چیزی جز یک باند مافیایی نیست. حکومت ظالمی که چیزی جز تروریسم، سرکوب و بی‌عدالتی تولید نمی‌کند. دنیا باید این را درک کند که آنها جایی در جامعهٔ بین‌المللی ندارند و از همه مهم‌تر اینکه آنها نمایندهٔ ملت بزرگ ایران نیستند.» او در ادامهٔ سخنانش با اشاره به قتل مهسا امینی به دست جمهوری اسلامی و خیزش مردمی که به پا خاستند تا رنج و خشمی را که ۴۴ سال آنها را سوزانده بود فریاد بزنند، گفت از آن‌موقع تاکنون جمهوری اسلامی بیش از ۵۰۰ نفر را کشته است تا ثابت کند که مهسا امینی اتفاقی کشته شده است! او با اشاره به انعکاس صدای آزادی‌خواهی مردم ایران در دنیا، در ادامهٔ سخنانش گفت: «ما اعضای انجمن جانباختگان پرواز پی‌اس۷۵۲، بخشی از این انقلاب الهام‌گرفته از شعار زن، زندگی، آزادی هستیم.» اسماعیلیون از دولتمردان چهار کشور کانادا، اوکراین، بریتانیا و سوئد تشکر کرد که راه را برای بردنِ جمهوری اسلامی به دادگاه بین‌المللی لاهه هموار کردند. او در بخشی از سخنان پایانی‌اش گفت: «ما همچنان از آرسی‌ام‌پی می‌خواهیم که تحقیقات جنایی رسمی دربارهٔ سرنگونی پرواز پی‌اس۷۵۲ را آغاز کند. ما از دولت کانادا می‌خواهیم یک‌بار برای همیشه کلیت سپاه منفور پاسداران انقلاب اسلامی را به‌عنوان یک سازمان تروریستی به رسمیت بشناسد… و ما از دولت کانادا می‌خواهیم که بی‌درنگ فرهاد پرورش، نمایندهٔ جمهوری اسلامی در ایکائو، را اخراج کند. او کسی است که با قاسم سلیمانی و نیروی قدس همکاری کرده و حق ندارد در این کشور آزاد و دموکراتیک زندگی کند.»
پس از آن نخست‌وزیر جاستین ترودو سخنانی ایراد کرد. او در ابتدا از سخنرانی پرقدرت و پراحساس حامد اسماعیلیون و نیز از فعالیت‌های بی‌وقفه و تعهد او به دادخواهی و حقیقت سپاسگزاری کرد. او همچنین از خانواده‌های جانباختگان تشکر کرد که از او و همکارانش برای شرکت در این مراسم دعوت کرده‌اند و با اشاره به رالف گودیل، ملانی جولی، عمر الغبرا، و نیز با نام‌بردن از نمایندگان حزب لیبرال در مجلس، علی احساسی و مجید جوهری، گفت: «ما همه در سطح فدرال داریم کار می‌کنیم تا رژیم ایران را برای سرنگونی غیرقانونی و بی‌رحمانهٔ این هواپیمای مسافربری وادار به پاسخ‌گویی کنیم. ما به‌منظور دستیابی به دادخواهی برای قربانیان و خانواده‌‌هایشان در اینجا گرد هم آمده‌ایم. این مهم است که همهٔ ما با هم اینجا حضور داریم.» او در ادامه ابراز خوشحالی کرد که که پیِر پوئلیِور، رهبر اپوزیسیون رسمی کانادا، مایکل پارسا، نمایندهٔ مجلس استان انتاریو، و جان توری، شهردار تورنتو، نیز در آن جمع حضور دارند. ترودو با اشاره به صحبتی که دو روز پیش از مراسم با تعدادی از خانواده‌های جانباختگان، که برخی از راه‌های دور و اختلاف ساعت زیاد به آن گفت‌وگو وصل شده بودند، گفت این مسئله یادآور آن است که سرنگونی پرواز پی‌اس۷۵۲ تنها یک تراژدی کانادایی نیست، بلکه مردم در سرتاسر جهان، و البته ایران، و بسیاری از کشورهای دور و نزدیک که جامعهٔ خارق‌العادهٔ ایرانی نه تنها در آنها اقامت کرده و ریشه دوانیده‌اند، بلکه به خدمت و مشارکت در آن جوامع مشغول‌اند، این غم و فقدان را هر روز احساس می‌کنند. او در ادامه افزود: «برای خانواده‌های قربانیان که می‌خواستند در کانادا کنار هم باشند، ما مسیری را برای اقامت دائم گشودیم تا [شما] خانواده‌های داغدار به هم بپیوندید و یکدیگر را حمایت کنید.» ترودو در ادامهٔ سخنانش گفت یکی از چیزهایی که مردم کانادا در جریان این فاجعه مشاهده کردند و مردم سراسر جهان به‌همت جوامع ایرانی خارج‌ازکشور در شهرها و محل اقامت خود آن را دریافتند، این است که جمهوری اسلامی نماینده و شاخصی برای مردم خارق‌العاده، شگفت‌انگیز، خونگرم، درخشان و مستعدِ ایران نیست، و آنها سزاوار بسیار بهتر از این رژیم هستند. او خاطرنشان کرد که اواخر ماه دسامبر کانادا به‌همراه سه کشور بریتانیا، سوئد و اوکراین که خود با اشغال روسیه که از حمایت حکومت ایران بهره می‌برد دست‌وپنجه نرم می‌کند، تمام تلاش خود را کردند تا هم‌زمان با سومین سالگرد سرنگونی پرواز پی‌اس۷۵۲ جمهوری اسلامی را به داوری و حکمیت بین‌المللی بسپارند. او از تلاش مردم و دولت اوکراین برای ایستادن در کنار مردم ایران در حالی‌که گرفتارِ سوگ و فقدان‌های خود هستند، تشکر کرد. ترودو تأکید کرد که اگر رژیم حاکم بر ایران در مدت مقرر شش‌ماهه درخواست حکمیت الزام‌آور را پاسخی ندهد، این چهار دولت گام‌های بعدی را برداشته و به دادگاه بین‌المللی مراجعه خواهند کرد. او در ادامه و با اشاره به خیزش اخیر در ایران گفت: «قتل مهسا امینی سال گذشته، نه تنها ایران بلکه دنیا را تکان داده و می‌دهد. کانادا و مردم آن در کنار زنان ایران، از دختران دانش‌آموز تا مادربزرگ‌ها، و تمام ایرانیانی که خواستار زندگی بدون ستم و سرکوب‌اند، می‌ایستند.» وی در ادامه افزود: «بسیاری از شما به کانادا آمدید تا زندگی بهتری بسازید، جایی که عدالت و صلح روش غالب زندگی است؛ این چیزی است که کانادا نامیده می‌شود و دولت ما به آن پایبند خواهد بود و مردم ایران شایستهٔ چنین زندگی‌ای در کشور خودشان هستند.» ترودو در پایان سخنانش با اشاره به مراسم شمع روشن‌کردن در سرتاسر کانادا خطاب به خانواده‌های جانباختگان پرواز پی‌اس۷۵۲ گفت: «کل خانوادهٔ کانادا در غم شما شریک است. مقاومت و ارادهٔ شما همچنان به ما الهام می‌بخشد و امروز و روزهای دیگر، ما به حضور خود در کنار شما و برای شما ادامه خواهیم داد.»
در ادامه ملانی جولی، وزیر امور خارجهٔ کانادا، سخنانی ایراد کرد. او ضمن تشکر از اینکه به این مراسم دعوت شده است، خطاب به خانواده‌ها، عزیزان، دوستان و همکارانِ کسانی که سه سال پیش به قتل رسیدند، گفت که از صمیم قلب با تک‌تک آنها ابراز همدردی می‌کند. او گفت: «می‌دانم که سه سال پیش زندگی شما زیرورو شد و همه‌چیز برایتان تغییر کرد و دیگر هیچ‌چیز به روال سابق برنخواهد گشت. کانادا هم آن روز تغییر کرد. درحالی‌که ممکن است نتوانیم عمق درد شما را درک کنیم، [بدانید که] کانادایی‌ها در سوگ شما شریک‌اند.» او در ادامه افزود امیدوار است که بتواند کمی از این بارِ مبارزهٔ هرروزه برای پاسخ‌گوکردن رژیم ایران را بر دوش بکشد. او گفت که دیگر کافی است و: «رژیم حاکم بر ایران مطابق با قوانین بین‌المللی باید پاسخ‌گوی جنایاتش باشد. ما بهترین وکلای جهان را به خدمت خواهیم گرفت تا مطمئن شویم این [نتیجه حاصل] خواهد شد.» او از پیام اخوان هم که در این راه دولت را کمک می‌کند و در این مراسم حضور دارد، تشکر کرد. جولی با اشاره به بیانیهٔ مشترک چهار کشور کانادا، اوکراین، بریتانیا و سوئد برای تلاش در کشاندن جمهوری اسلامی به دادگاه بین‌المللی لاهه، گفت: «جمهوری اسلامی تلاش خواهد کرد تا تأخیر ایجاد کند، تمرکزها را بر هم بزند، از خود سلب مسئولیت کند و میان ما تفرقه بیندازد. اما ما می‌دانیم که حقیقت در سمت ماست. کانادا برای به‌دست‌آوردن شفافیت، پاسخ‌گویی و عدالت دست از مبارزه برنخواهد داشت.» او با تشکر از شکیبایی خانواده‌ها و اینکه می‌داند سه سال زمانی طولانی برای انتظار است، افزود: «ما کوتاه نخواهیم آمد و رژیم حاکم بر ایران را به پاسخ‌گویی واخواهیم داشت. این یک اولویت است. چگونه ممکن است یک حکومت جنایتی غیرقابل‌تصور را علیه شهروندان خود و شهروندان ما بدون هیچ پیامدی مرتکب شود؟ این [عدم پاسخ‌گویی] پایان خواهد یافت.» او گفت که ۲۰۲۳ سالِ عمل خواهد بود و کانادا در برابر دادگاه بین‌المللی و ایکائو به دادخواهی برخواهد خاست، علیه مقامات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تحریم‌هایی را اعمال خواهد کرد، دارایی‌های مقامات سپاه را ضبط و مصادره خواهد کرد، و کانادا هرگز مأمنی برای مقامات سپاه نخواهد بود. ملانی جولی در پایان سخنانش گفت: « این‌ها فقط حرف نیست. این‌ها عمل و کنش است. جنبشی در جریان است و ما از آن حمایت خواهیم کرد. پس بیایید برای عدالتی که برای همهٔ شما، مردم ایران و البته برای انسانیت ضروری است، با هم کار کنیم.»
پیِر پوئلیِور، رهبر حزب محافظه‌کار کانادا، در آغاز سخنان خود با یادکردن از ۱۷۶ جان ازدست‌رفته در فاجعهٔ سرنگونی پرواز پی‌اس۷۵۲، و اشاره به اینکه ۸۵ تن از آنها پیوندهایی با کانادا داشتند، گفت: «آنها مردمان ما بودند و وظیفهٔ ماست که یادشان را گرامی بداریم و مطمئن شویم که دادخواهی قتل آنها به انجام می‌رسد.» وی ابراز خشنودی کرد از اینکه روند دادخواهی هرچند کُند آغاز شده است، ولی در عین‌حال تأکید کرد که کارهای بیشتری لازم است که انجام شود. او افزود: «مهم است که تحریم‌ها وضع شود و ما هم حمایت می‌کنیم، ولی این تحریم‌ها باید اجرا شوند. ما باید مطمئن شویم که همهٔ افراد لیست‌شده مجازات می‌شوند. ما باید مطمئن شویم که همهٔ افراد رژیم تا بالاترین [مقام]، چه مذهبی و چه سیاسی، به لیست تحریم اضافه شوند.» پوئلیِور گفت خوب است که سپاه پاسداران تروریستی شیطان‌صفت نامیده شود، ولی وحشتناک است که امروز سه سال بعد از آنکه ۸۵ نفر از مردم خود ما به دست این سازمان کشته شده‌اند، هنوز فعالیت این سازمان در کشور ما کاملاً قانونی است. ما باید همین الان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را تحریم کنیم. او همچنین گفت این بسیار مایهٔ خشم است که شهروندان ما در کشور خودمان می‌ترسند که در محلهٔ خود بیرون بروند، چرا که به‌طور مثال آنها به سالن ورزش رفته‌اند و در آنجا رئیس پلیسی را دیده‌اند که در زمان قتل زهرا کاظمی به دست پلیس تهران، مسئول این سازمان بوده است. او افزود: «ما قانون قوی‌تری نیاز داریم تا به دخالت خارجی در کشورمان پایان دهیم. رژیم‌های خارجی قدرتمند از مأموران خود در اینجا استفاده می‌کنند تا جامعهٔ مهاجر را به وحشت بیندازند و سیاست‌های ما را تحت تأثیر قرار دهند. این‌ها باید مشخص شوند، باید تحت تعقیب قرار گیرند و باید از کشور اخراج شوند تا جمعیت مهاجر بتوانند اینجا در خانهٔ جدیدشان با امنیت زندگی کنند.» او در بخشی از سخنان پایانی‌اش گفت که این جنایت [سرنگونی پرواز پی‌اس۷۵۲] تنها یکی از جنایات فراوانی است که این رژیم در چند دهه مرتکب شده است و او به‌نمایندگی از طرف اپوزیسیون رسمی معتقد است که دادخواهی تنها زمانی به سرانجام خواهد رسید که دولتی جدید و دموکراتیک که مردم ایران را نمایندگی کند، در ایران بر سر کار بیاید.
شایان ذکر است که علاوه بر سخنرانان فوق، یولیا کُوالیوْ، سفیر اوکراین در کانادا، رالف گودِیل، کمیساریای عالی کانادا، مایکل پارسا، نمایندهٔ مجلس استان انتاریو، جان توری، شهردار تورنتو، و پیام اخوان، وکیل بین‌المللی، عضو دیوان دائمی داوری در لاهه و استاد دانشگاه مک‌گیل مونترآل، نیز سخنانی ایراد کردند که به‌دلیل محدودیت فضا امکان پرداختن به همهٔ آنها در این گزارش نبود.
